Πλησιάζοντας ολοένα και πιο κοντά στον χειμώνα και το αργό πετρέλαιο φαίνεται να κερδίζει τη μερίδα του λέοντος σε πολιτικές ή κοινωνικές συζητήσεις. Ειδικότερα, μετά την ενεργειακή κρίση που ξέσπασε εξαιτίας του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας, η τιμή του αργού πετρελαίου αποτελεί ίσως το πιο ζεστό θέμα για οικονομολόγους και αναλυτές.
Τι είναι όμως το αργό πετρέλαιο και γιατί είναι τόσο σημαντικό για την παγκόσμια οικονομία; Ποια είναι τα αποθέματα του σήμερα και μέχρι πότε θα διαρκέσουν;
Το παρακάτω άρθρο βασισμένο σε πληροφορίες της Investopedia, απαντάμε σε όλα τα ερωτήματά σας!
Ας ξεκινήσουμε!
Τι είναι το αργό πετρέλαιο;
Το αργό πετρέλαιο είναι ένα φυσικό υγρό προϊόν το οποίο προέρχεται από κοιτάσματα υδρογονανθράκων και οργανικά προϊόντα ζώων και φυτών που έζησαν πριν από πολλά χρόνια.
Στρώματα άμμου, λάσπης και βράχων κάλυψαν αυτούς του οργανισμούς οι οποίοι εκτέθηκαν σε υψηλές θερμοκρασίες και πίεση και τελικά μετατράπηκαν σε ένα είδος ορυκτού καυσίμου που εξευγενίζεται σε χρήσιμα προϊόντα, όπως βενζίνη, ντίζελ, υγραέρια πετρελαίου και πρώτη ύλη για την πετροχημική βιομηχανία.
Το αργό πετρέλαιο είναι ένας μη ανανεώσιμος πόρος, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να αντικατασταθεί φυσικά με τον ρυθμό που το καταναλώνουμε και, επομένως, είναι περιορισμένος πόρος.
Αργό πετρέλαιο ή ο κυρίαρχος του παιχνιδιού!
Το αργό πετρέλαιο αποτελεί προϊόν εξόρυξης. Εξάγεται μαζί με άλλους πόρους όπως είναι το φυσικό αέριο και το αλατούχο νερό. Μετά την εξόρυξή του, το αργό πετρέλαιο διυλίζεται και προκύπτουν οι διαφορετικές μορφές καυσίμων.
Το αργό πετρέλαιο είναι ένα από τα πιο σημαντικά εμπορεύματα στον κόσμο και η τιμή του μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ευρύτερη οικονομία.
Για παράδειγμα, μια αύξηση στις του αργού πετρελαίου μπορεί αυτόματα να οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές βενζίνης στην αντλία, υψηλότερο κόστος αποστολής και αυξημένο κόστος εισροών για τους παραγωγούς.
Πώς ορίζονται οι τιμές στο αργό πετρέλαιο;
Οι αρχές της προσφοράς και της ζήτησης ορίζουν και τις τιμές στο αργό πετρέλαιο. Η υπερπροσφορά και η συρρίκνωση της ζήτησης μειώνουν τις τιμές, ενώ η αυξανόμενη ζήτηση και η έλλειψη προσφοράς ωθούν τις τιμές προς τα πάνω. Οι αντιληπτές αλλαγές προσφοράς και ζήτησης μπορεί να οφείλονται σε γεωπολιτικά γεγονότα ή φυσικές καταστροφές που επηρεάζουν τα πετρελαιοπαραγωγά έθνη.
Οι επενδυτές μπορούν να διαπραγματεύονται πετρέλαιο μέσω αγορών μελλοντικής εκπλήρωσης, αγορών άμεσης παράδοσης ή κεφαλαίων διαπραγματεύσιμων κεφαλαίων (ETF).
Ανασκόπηση στα άδυτα του αργού πετρελαίου: Τα σημαντικότερα γεγονότα από τη σύγχρονη εποχή, μέχρι σήμερα
1800 – 1869: Η πρώιμη βιομηχανία αργού πετρελαίου
Η σύγχρονη βιομηχανία πετρελαίου ξεκινάει στο Μπακού το 1837. Εκεί ιδρύθηκε το πρώτο εμπορικό διυλιστήριο πετρελαίου με σκοπό την απόσταξη πετρελαίου σε παραφίνη. Στόχος ήταν η χρήση αυτών των προϊόντων σε λάμπες και ως πετρέλαιο θέρμανσης.
Ακολούθησε η πρώτη σύγχρονη πετρελαιοπηγή το 1846, η οποία έφτασε σε βάθος 21 μέτρων. Εκείνη την εποχή, ένα μόνο κοίτασμα πετρελαίου στο Μπακού αντιπροσώπευε πάνω από το 90% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου. Το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου κατευθύνονταν προς την Περσία, το σημερινό Ιράν.
Σύντομα ακολούθησαν εμπορικές πετρελαιοπηγές στη Bobrka της Πολωνίας (1854), στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας (1857), στο Οντάριο του Καναδά (1858) και στην Πενσυλβανία των ΗΠΑ (1859), πυροδοτώντας μια έκρηξη «μαύρου χρυσού» σε αρκετές από αυτές τις περιοχές.
Η Πενσυλβανία ήταν ο ξεκάθαρος νικητής και μέσα σε λίγα χρόνια παρήγαγε σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πετρελαίου. Οι τιμές αυξήθηκαν γρήγορα – από περίπου 0,49$ το βαρέλι το 1861 σε 6,59$ το βαρέλι το 1865.
1870 – 1913: Η γέννηση της σύγχρονης βιομηχανίας πετρελαίου
Το 1870, ο John D. Rockefeller ίδρυσε την Standard Oil Co. στο Οχάιο. Η εταιρεία αναδείχθηκε γρήγορα ως ο κυρίαρχος παίκτης, μειώνοντας τις τιμές και εξαγοράζοντας τον ανταγωνισμό.
Η Standard Oil επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα και άρχισε να εξάγει σε αγορές του εξωτερικού, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας. Ήταν τόσο επιτυχημένη που μέχρι το 1890 έλεγχε σχεδόν το 90% του διυλισμένου πετρελαίου στις ΗΠΑ.
1914 – 1949: Πόλεμοι, ανακαλύψεις και πετρελαϊκές κρίσεις
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος προκάλεσε την παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο και οδήγησε σε αύξηση των τιμών από 0,81$ το βαρέλι το 1914, σε 1,98$ το 1918. Η ζήτηση μετά τον πόλεμο μεγάλωσε από τη διαρκώς αυξανόμενη δημοτικότητα των αυτοκινήτων, η οποία προκάλεσε έλλειψη βενζίνης στη δυτική ακτή της Αμερικής το 1920. Η τιμή εκτινάχθηκε στα 3,07$ το βαρέλι, υποχωρώντας στα 1,61$ το 1922 καθώς η παραγωγή αυξήθηκε.
Εκείνη την εποχή, μεγάλες εταιρείες άρχισαν να ερευνούν άλλες εφαρμογές για το πετρέλαιο, συμπεριλαμβανομένης της εμπορικής παραγωγής πλαστικών. Παρά την αυξημένη ζήτηση που δημιούργησαν αυτά τα προϊόντα, οι τιμές του πετρελαίου παρέμειναν σχετικά χαμηλές λόγω του ανταγωνισμού μεταξύ των ΔΟΕ και της άφθονης προσφοράς.
Εν τω μεταξύ, σημαντικές ανακαλύψεις έγιναν στη Βενεζουέλα (1922), το Ιράκ (1928), την ΕΣΣΔ (1929 και 1932-34), το ανατολικό Τέξας (1930), το Κουβέιτ (1938) και τη Σαουδική Αραβία (1938) και το πρώτο σύγχρονο υπεράκτιο γεωτρύπανο εκτοξεύτηκε στον Κόλπο του Μεξικού (1947).
Η ανακάλυψη πετρελαίου του Τέξας δημιούργησε μια υπερβολή πετρελαίου που συν έπεσε με τη Μεγάλη Ύφεση, οδηγόντας τις τιμές από 1,19 $ το 1930 σε 0,65 $ το 1931. Ωστόσο, η Επιτροπή Σιδηροδρόμων του Τέξας παρενέβη σύντομα για να επιβάλει ποσοστώσεις παραγωγής, οι οποίες περιόρισαν την προσφορά και σταθεροποίησαν τις τιμές.
Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος
Όταν ξεκίνησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος το 1939, η σύγκρουση έγινε και πάλι ο κύριος μοχλός της ζήτησης. Αυτή τη φορά, ωστόσο, υπήρξε μικρότερος αντίκτυπος στις τιμές λόγω της άφθονης παγκόσμιας προσφοράς. Ωστόσο, ο πόλεμος κατέστησε τη σημασία του ελέγχου των αποθεμάτων πετρελαίου άφθονα ξεκάθαρη στις κυβερνήσεις, όπως θα έδειχναν οι ενέργειές τους τις επόμενες δεκαετίες.
1950 – 2003: Μάχη για τον έλεγχο της παραγωγής αργού πετρελαίου
Μετά τον πόλεμο, οι κυβερνήσεις προσπάθησαν να εθνικοποιήσουν την παραγωγή πετρελαίου. Το Ιράν, η Ινδονησία και η Σαουδική Αραβία κρατικοποίησαν εν μέρει την πετρελαϊκή υποδομή τους μεταξύ 1950 και 1960. Η Αίγυπτος ανέλαβε επίσης τον έλεγχο της Διώρυγας του Σουέζ, από την οποία πέρασε σχεδόν το 5% του παγκόσμιου πετρελαίου, στην κρίση του 1956-57.
Παρόλα αυτά, ο έλεγχος στις αγορές πετρελαίου παρέμεινε μοιρασμένος μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ. Και όταν η Ρωσία άρχισε να πλημμυρίζει την αγορά με φθηνό πετρέλαιο στα τέλη της δεκαετίας του 1950, οι επτά αδελφές συμφώνησαν να μειώσουν τις τιμές του πετρελαίου της Βενεζουέλας και του αραβικού πετρελαίου για να παραμείνουν ανταγωνιστικές.
Η συγκρότηση του ΟΠΕΚ
Αξιωματούχοι από το Κουβέιτ, το Ιράν, το Ιράκ, τη Σαουδική Αραβία και τη Βενεζουέλα συναντήθηκαν στη Βαγδάτη το 1960 για να συζητήσουν πώς να χειριστούν τις μειώσεις τιμών που επέβαλαν οι ΔΟΕ. Συμφώνησαν να σχηματίσουν τον Οργανισμό Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών (ΟΠΕΚ), με στόχο τη μείωση του ανταγωνισμού μεταξύ των εθνών τους και τον έλεγχο των τιμών.
Τις επόμενες δύο δεκαετίες ο ΟΠΕΚ επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει το Κατάρ, την Ινδονησία, τη Λιβύη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αλγερία, τη Νιγηρία, τον Ισημερινό και την Γκαμπόν. Πολλά από αυτά τα έθνη πήραν επίσης τον έλεγχο των αποθεμάτων πετρελαίου τους μεταξύ 1960 και 1976, αγοράζοντας ή παίρνοντας αναγκαστικά μετοχές από τις ΔΟΕ.
Μια ιστορία προσφοράς και ζήτησης
Οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ παρέμειναν στον έλεγχο του πετρελαίου για μικρό χρονικό διάστημα, αλλά η επιρροή μετατοπίστηκε σύντομα στον ΟΠΕΚ – όπως τονίστηκε το 1973 όταν τα μέλη του επέλεξαν να επιβάλουν εμπάργκο σε χώρες που υποστήριζαν το Ισραήλ στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ (ιδιαίτερα των ΗΠΑ). Οι παγκόσμιες τιμές αυξήθηκαν από μέσο όρο 2,48 $ το 1972 σε 11,58 $ έως το 1974 (και πολύ υψηλότερες σε ορισμένες περιοχές των ΗΠΑ).
Αυτή η περίοδος σημαδεύτηκε επίσης από την ανακάλυψη κοιτασμάτων πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα, περιοχές που ελέγχονται από τη Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο, με τις γεωτρήσεις να ξεκινούν στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Αυτό το πετρέλαιο –το αργό Brent– χρησιμοποιείται πλέον για τη συγκριτική αξιολόγηση των τιμών μαζί με το αργό WTI.
Οι τιμές αυξήθηκαν γρήγορα από το 1979-80, φτάνοντας τα 36,83 δολάρια, καθώς το Ιράν μείωσε την παραγωγή και τις εξαγωγές κατά τη διάρκεια της επανάστασής του και ξεκίνησε ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ. Αλλά οι τιμές μειώθηκαν στη συνέχεια λόγω των κραδασμών της ζήτησης και επειδή άλλοι παραγωγοί αύξησαν την παραγωγή, ιδιαίτερα η ΕΣΣΔ, η οποία έγινε ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο μέχρι το 1988.
Το 1990, το Ιράκ εισέβαλε στο Κουβέιτ και ο πόλεμος του Κόλπου που ακολούθησε δημιούργησε ένα σοκ προσφοράς που οδήγησε τις τιμές από 14,98 δολάρια το βαρέλι πριν από την εισβολή στα 41,00 δολάρια το βαρέλι τον Σεπτέμβριο του 1991.
Οι τιμές συνέχισαν να κυμαίνονται για τα επόμενα χρόνια. Και καθώς η Σοβιετική Ένωση έπεσε το 1991, το ίδιο έπεσε και η ρωσική βιομηχανία πετρελαίου, με την παραγωγή να μειώθηκε στο μισό την επόμενη δεκαετία λόγω μειωμένων επενδύσεων. Η παγκόσμια ζήτηση μειώθηκε επίσης δραστικά το 1997 λόγω της ασιατικής χρηματοπιστωτικής κρίσης, αλλά ανέκαμψε μέχρι το 1999 καθώς βελτιώθηκαν οι οικονομικές προοπτικές της περιοχής.
2003 – σήμερα: Ένα μεταβαλλόμενο τοπίο γύρω απο το αργό πετρέλαιο
Η εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003 δημιούργησε αβεβαιότητα για τη μελλοντική προσφορά πετρελαίου και ταυτόχρονα, η ασιατική ζήτηση (καθοδηγούμενη από την Κίνα) αυξήθηκε μαζικά, συμβάλλοντας στην άνοδο από 28,38 $ τον Ιούλιο του 2000 σε πάνω από 146,02 $ τον Ιούλιο του 2008.
Από εκεί, οι τιμές έπεσαν και ανέκαμψαν ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, φτάνοντας τα 126,48$ μετά την Αραβική Άνοιξη του 2011, η οποία δημιούργησε και πάλι ελλείψεις προσφοράς.
Τα τελευταία χρόνια, οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν διευκολύνει την αύξηση της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ μέσω της υδραυλικής ρωγμής. Αυτό μείωσε την επιρροή του ΟΠΕΚ και προκάλεσε πτώση των τιμών – από 114,84$ ανά βαρέλι τον Ιούνιο του 2014 σε κάτω από 28,47$ τον Ιανουάριο του 2016.
Ο ΟΠΕΚ απάντησε σε συνεννόηση με πολλές άλλες χώρες (συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας) για την εφαρμογή περικοπών στην παραγωγή, οι οποίες αναμένεται να διαρκέσουν τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2018.
Οι τιμές αυξήθηκαν μετά την ανακοίνωση αυτών των περικοπών, αλλά, με τις ΗΠΑ πλέον να είναι σε θέση να ενεργούν ως «ταλαντευόμενος παραγωγός». », η ικανότητα του ΟΠΕΚ να ελέγχει τις τιμές ενδέχεται να βρίσκεται σε πτώση.
Τα επόμενα χρόνια, οι τιμές είναι πιθανό να εξαρτηθούν από την παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ, τον συνασπισμό υπό την ηγεσία του ΟΠΕΚ και τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η ασιατική ζήτηση. Μάθετε περισσότερα για το εμπόριο πετρελαίου.
Ποια χώρα έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα σε αργό πετρέλαιο στον κόσμο σήμερα;
Οι ΗΠΑ εκτιμάται ότι έχουν τον μεγαλύτερο όγκο αποθεμάτων πετρελαίου, ακολουθούμενες από τη Ρωσία και τη Σαουδική Αραβία. Ο παρακάτω πίνακας περιλαμβάνει τα στοιχεία για τις δέκα πρώτες χώρες σύμφωνα με μελέτη του 2016.
Χώρα |
Εκτιμώμενα αποθέματα πετρελαίου |
| ΗΠΑ | 264 |
| Ρωσία | 256 |
| Σαουδική Αραβία | 212 |
| Καναδάς | 167 |
| Ιράν | 143 |
| Βραζιλία | 120 |
| Ιράκ | 117 |
| Βενεζουέλα | 95 |
| Μεξικό | 72 |
| Κίνα | 52 |
Αυτά τα στοιχεία περιλαμβάνουν μη συμβατικά αποθέματα σχιστολιθικού πετρελαίου, πετρέλαιο από υπάρχοντα κοιτάσματα, πετρέλαιο που έχει ανακαλυφθεί και πιστεύεται ότι είναι ανακτήσιμο και εκτιμήσεις ανακτήσιμων αποθεμάτων πετρελαίου που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί.
Πόσο θα διαρκέσουν τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου;
Πιστεύεται ότι τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου (1,67 τρισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου παγκοσμίως) θα εξαντληθούν κάποια στιγμή μεταξύ 2050 και 2060. Αυτό προϋποθέτει ότι η παγκόσμια κατανάλωση (σήμερα 92 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα) θα αυξηθεί τις επόμενες δεκαετίες.